علائم تجارتی صنعتی یا خدماتی . نشانه هایی هستند كه برای معرفی كالاها و محصولات صنعتی و یا خدماتی از لحاظ كیفیت و ضمانت جنس آنها مورد استفاده قرار می گیرد.این علائم ممكن است اسامی مركب شامل نقش تصویر و كلمه بوده یا به صورت تفننی (فانتزی) مانند ادكلن عقرب یا به صورت اسم منطقه وشهر (عسل سبلان اردبیل) و بالاخره به شكل علامت و ترسیمات برچسب اتیكیت و یا آهنگ مخصوص و غیره باشد.
ماده ١ قانون ثبت علائم تجارتی و اختراعات در تعریف علامت تجارتی مقرر می دارد:
(علامت تجارتی عبارت از هر قسم علامتی است اعم از نقش - تصویر - رقم - حرف- عبارت - مهر- لفاف وغیره آن كه برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی تجارتی یا فلاحتی اختیار می شود. ممكن است یك علامت تجارتی برای تشخیص امتیاز محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنعت و یا محصول یك شهر و یا یك ناحیه از مملكت اختیار شود.)
از ماده فوق مستفاد می شود كه نوع علامت جنبه حصری ندارد بلكه با توجه به ابتكار از افراد برای شناسایی محصولات واحدهای تولیدی صنعتی یا خدماتی مانند حمل ونقل زمینی هوایی یا دریایی به صورت كلمات حروف ارقام تصاویر افراد عادی یا دانشمندان ویا به صورت آهنگ باشد.
علامت تجارتی نه تنها باید با سایر علائم تجارتی تمایز و تفاوت داشته باشد و با نوع و جنس كالا نیز ارتباط تنگاتنگ نشان دهد بلكه باید توام با ابتكار و نوآوری ترسیم و تنظیم گردد و از اسامی عام وگمراه كننده در علامت استفاده نشود مثلا كلمه (شكر) را كه عام و ویژه كالا و جنس خاص است نمی توان به عنوان علامت انتخاب نمود.
اول - خصوصیات علامت تجارتی
علامت تجارتی باید جدید ابتكاری و قابل انتقال بوده و گمراه كننده نباشد.
١- جدید بودن علامت تجارتی
منظور این می باشد كه علامت مورد استفاده بر روی محصول كه برای ثبت ارائه می شود از حیث شكلی باید جدید بوده و سابقه ثبت واستعمال توسط دیگران را نداشته باشد. در علائم مركب ممكن است در اجزا دو علامت مركب از یك كلمه مشابه استفاده شده باشد و اجزای دیگر یكسان و مشابه نباشند به نحوی كه جز مشترك و مشابه دو علامت میان صاحبان آنها موجبات اختلاف و دعوی را فراهم سازد.
شایان ذكر است كه با توجه به جدول طبقه بندی كالا هرگاه برای نوعی كالای مشخص علامتی از طبقه ای خاص استفاده شود شخص دیگری كه پس از انتخاب علامت مذكور بخواهد برای كالای خود از نوع مشابه از طبقه مزبور و از همان علامت قبلی استفاده كند با ممنوعیت استفاده و ثبت علامت مواجه خواهدشد.
٢- ابتكاری بودن علامت تجارتی
از خصوصیات دیگر علامت تجارتی ابتكاری بودن آن است یعنی علامت باید توام با طراحی و ظرایف شكلی باشد اگر علامت ساده باشد و با خود جنس اشتباه شود از محصول عرضه شده در بازار حمایت نمی كند و آثار خوب تجارتی یك علامت ابتكاری را در بر نمی گیرد . از طرفی دیگر ابتكاری بود ن علامت تجارتی ایجاب می كند اسامی عام (مانند كلمه شكر) به عنوان علامت انتخاب نشود و بالاخره اینكه به كار بردن خطوط هندسی به شكل لوزی یا دایره و نیز انتخاب ارقام كه نشانگر كیفیت جنس باشد جنبه ابتكاری ندارد ولی اگر ارقام مورد استفاده با نوع كالا متمایز باشد برای استفاده به عنوان علامت خالی از اشكال خواهد بود.(مانند: عطر شماره ١١٤).
٣- عدم ایجاد اشتباه در نظر مشتری
علامت تجارتی نباید طوری ترسیم گردد كه در نظر مشتری ایجاد اشتباه كرده و وی را در تشخیص و تمییز علائم تجارتی دیگر كه قدری با هم مشابهت دارند دچار سردرگمی و انتخاب نادرست كند. ایجاد اشتباه در نظر مشتری گاه ممكن است با انتخاب نام منطقه ای خاص به عنوان علامت تجارتی برای كالایی مشخص كه در اصل بین كالا و آن منطقه ارتباطی وجود ندارد صورت پذیرد به نحوی كه مصرف كننده به تصور اینكه كالا متعلق به آن منطقه است راجع به نوع مبدا جنس دچار اشتباه شده و در انتخاب و خرید كالا گمراه گردد.
٤- قابلیت نقل و انتقال علامت تجارتی
با توجه به ماده ١٢ قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات كه مقرر می دارد: (علامت تجارتی قابل نقل و انتقال است ولی انتقال آن در مقابل اشخاص ثالث وقتی معتبر خواهد بود كه موافق مقررات این قانون به ثبت رسیده باشد) مستفاد می شود كه علامت تجارتی قابل انتقال است. اما برای آن كه این انتقال نسبت به اشخاص ثالث معتبر تلقی گردد. نحوه انتقال علامت از صاحب قبلی به صاحب جدید باید به ثبت برسد.
ماده ١٤ آیین نامه قانون ثبت علامت و اختراعات نیز در این مورد چنین می گوید:
(تغییرات مربوط به علامت یا طبقه كالا یا صاحب علامت همچنین مربوط به تغییرات نشانی و تابیعیت و نماینده قانونی او در ایران رسمیت نخواهد داشت مگر اینكه در ایران به ثبت رسیده باشد. ثبت این تغییرات در روی صفحه مخصوص علامت مربوط به عمل خواهد آمد ثبت تغییرات به موجب اظهارنامه رسمی به امضا صاحب علامت یا نماینده قانونی او به عمل خواهد آمد...)