اقتصاد کشورهای برگزارکننده جام جهانی

یستمین دوره جام جهانی فوتبال از ۲۲ خرداد ماه در کشور برزیل و در ۱۲ شهر مختلف آغاز شد. تلخترین اتفاق این دوره از مسابقات در ۴ تیر ماه با حذف تیم ملی ایران از گردونه این رقابت ها به وقوع پیوست؛ تیمی که پس از نمایش فوتبال مقاومتی در برابر آرژانتین، امیدواری های زیادی را در دل هواداران ایجاد کرده بود. با پایان مرحله گروهی این رقابت ها و آغاز مرحله حذفی، تب این مسابقات شدیدتر شده است. اگر چه بازیهای جام جهانی با شور وهیجان زیادی دنبال می شود اما قبل از شروع این بازی ها و از سه سال قبل، اعتصابات و اعتراض های زیادی در برزیل به وقوع پیوست که ناشی از نگرانی نسبت به میزان تاثیر برگزاری مسابقات جام جهانی بر اقتصاد برزیل بود. اقتصاد برزیل می تواند از فرصت هایی نظیر جذب حامیان مالی، افزایش تبلیغات جهت معرفی صنایع، پخش بازیهای جام جهانی، فروش بلیت، افزایش تعداد گردشگران و ایجاد فرصت های شغلی از برگزاری این رقابت ها درآمدزایی داشته باشد. این درآمدها می تواند منجر به رشد اقتصادی و ایجاد رونق شود اگر هزینه ها را پوشش دهد. برزیلی ها برای برگزاری جام جهانی هزینه سرسام آور ۱۴ میلیارد دلار را متحمل شده اند که با توجه به هزینه ۴ میلیارد دلاری آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۰ و هزینه ۶ میلیارد دلاری آلمان در سال ۲۰۰۶، هزینه بالایی است. دولت برزیل برای انجام این سرمایه گذاری ها، مجبور به کاهش خدمات عمومی شده است که این نارضایتی هایی را به همراه داشته است. ناراضیان معتقدند که هم بازدهی این سرمایه گذاری ها نامشخص است و هم اینکه اگر این هزینه های نجومی در جهت رفع کاستی های اقتصادی و ایجاد رفاه اقتصادی در زمینه های بهداشت، آموزش، امنیت و حمل و نقل میشد، نتایج بهتری حاصل میشد. اعتصاب کارکنان فرودگاه های ریودوژانیرو، اعتصاب رانندگان اتوبوس و کارگران مترو در سائوپائولو از جمله این اعتصابات بود. خواسته اعتصاب کنندگان افزایش دستمزد با توجه به هزینه های گزاف انجام شده بود. در عین حال دیلما روسف، رئیس جمهور برزیل، از هزینه های انجام شده برای برگزاری جام جهانی دفاع می کرد و در مقابل این ادعای مخالفان که برزیل بیش از حد برای بازیهای جام جهانی هزینه کرده است، تأکید می کرد که دولت برزیل از سال ۲۰۱۰ حتی بیش از ۲۰۰ برابر هزینه ای که برای ساخت استادیوم ها صرف کرده، به نظام خدمات درمانی و آموزش اختصاص داده است. آماری که از هزینه های ساخت و بازسازی استادیوم ها وجود دارد نشان می دهد که برزیلی ها ۹۰۰ میلیون دلار برای ساخت استادیوم ناسیونال در برازیلیا و ۵/۳ میلیارد دلار برای ساخت ۶ استادیوم جدید و بازسازی ۶ استادیوم دیگر هزینه کرده اند. اینکه واقعا جام جهانی بر اقتصاد برزیل تاثیر مثبت دارد یا منفی، میان صاحبنظران و تحلیلگران مورد اختلاف است.

استدلال های موافقان

موافقان معتقدند که نباید انتظار داشت وضعیت اقتصادی برزیل با شروع جام جهانی به سرعت تغییر کند به دلیل اینکه جام جهانی علاوه بر سود اقتصادی، به روابط بین المللی و تجاری برزیل نیز کمک خواهد کرد که منافع آن در درازمدت محقق خواهد شد. ضمن اینکه سرمایه گذاری انجام شده، هزینه میزبانی المپیک ۲۰۱۶ را که قرار است در ریودوژانیرو برگزار شود، را نیز کاهش می دهد. همچنین موافقان به نتایج مثبتی که از بابت برگزاری جام های جهانی در ادوار گذشته حاصل شده، اشاره می کنند؛ تبلیغات گسترده در جام های قبلی سبب افزایش سرمایه در کشورهای میزبان شده است به عنوان نمونه برگزاری جام جهانی در آفریقای جنوبی باعث تزریق ۷/۱ میلیارد دلار دارایی های خارجی به اقتصاد این کشور شد و این کشور توانست ۳ میلیارد و ۵۰۰ میلیون دلار سود بدست آورد، برگزاری جام جهانی در آلمان سبب ایجاد ۵۰ هزار فرصت شغلی در این کشور شد، تنها از محل صنعت گردشگری در آلمان ۴۰۰ میلیون دلار درآمد کسب شد و در کل ۶ میلیارد و یک صد میلیون دلار سود خالص نصیب کشور آلمان شد، در سال ۱۹۹۴ و تحت تاثیر جام جهانی در کالیفرنیای آمریکا بیش از ۱۷۰۰ فرصت و در لوس آنجلس بیش از ۲۱۰۰ فرصت شغلی پاره وقت ایجاد شد، در همان سال صنعت هتلداری با رشد ۱۵ درصدی مواجه شد. علاوه بر این نتایج مثبت، تخمین زده می شود که در این جام جهانی ۷/۳ میلیون نفر از ۶۴ مسابقه بازدید نمایند و هر گردشگر به طور متوسط حدود ۲۵۰۰ دلار در طی مدت اقامتش هزینه کند. ضمن اینکه وزارت گردشگری برزیل نیز طی پژوهشی اعلام نموده که هزینه های تخمینی گردشگری شامل انجام معاملات مالی غیر مستقیمی که بازدیدکنندگان انجام می دهند، نمی باشد، فقط از طریق ساخت و نوسازی ورزشگاهها و اماکن برگزاری جام جهانی فوتبال، بیش از ۳ میلیون موقعیت شغلی در سطح برزیل ایجاد شده است.

و اما مخالفان

مخالفان اظهار می کنند که اگر چه دولت برزیل مدعی است که تنها حدود ۲ درصد از رشد ناخالص ملی این کشور را خرج ایجاد زیرساخت ها نموده ولی این رقم در حدود نصف حد متوسط درآمدها در برزیل است که از این لحاظ رقم بالایی است. علاوه بر این به زعم تخمین درآمد ۲۵۰۰ دلاری از هر گردشگر، برای هر یک از این بازدیدکننده ها به طور میانگین ۱۸ هزار دلار هزینه شده است و این مقرون به صرفه بودن سرمایه گذاری ها را در هاله ای از ابهام قرار می دهد. همچنین مخالفان به نتایج منفی حاصل از برگزاری این مسابقات در ادوار گذشته نیز استناد می کنند؛ از جمله اینکه الزاما همه مسابقات بین المللی برگزار شده منجر به سودآوری برای کشور میزبان نشده است مثلا یونان پس از المپیک سال ۲۰۰۴ با مشکلات بسیار اقتصادی مواجه شد. فقط به عنوان یک نمونه ساخت صدها طرح ساختمانی و عمرانی ویژه المپیک نه تنها تاثیری در اقتصاد ضعیف این کشور نداشت بلکه اماکن متعدد ورزشی در این کشور به جا مانده از المپیک آتن اکنون به صورت متروک و با زمین های پوشیده از علف های هرز و زباله های شهری درآمده است. یا نمونه ای دیگر ژاپن برای جام جهانی ۲۰۰۲ اقدام به تاسیس ۱۰ ورزشگاه جدید نمود که پس از پایان جام، ۸ ورزشگاه بدون استفاده ماند و این به معنای به هدر رفتن سرمایه گذاری های انجام شده است. و در نهایت اینکه تماشای بازی های فوتبال، بازدهی صنایع را پائین می آورد. در جام جهانی ۲۰۰۶ آلمان، شرکت های انگلیسی از این بابت ۱۶۰ میلیون دلار خسارت دیدند.

حرف حساب

برای قضاوت در خصوص اثرات جام جهانی بر اقتصاد برزیل باید به انتظار نشست. گذشت زمان بهترین قاضی برای قضاوت است. ولی آنچه مسلم است اگر در اقتصاد نوظهور برزیل، نهادهای درون زا وجود نداشته باشد و فاقد ساختاری پویا باشد، سرمایه گذاری های انجام شده حتی اگر در بهترین حالت منجر به رشد اقتصادی شوند، باز این رشد دائمی نیست.